De leerkracht bepaalt zelf hoe, wanneer, hoe vaak en voor wie Slimme Teksten worden ingezet. Er zijn wel een paar vuistregels, die deel ik hier.
Wat zijn het eigenlijk?
1 Slimme Teksten zijn bedoeld voor leerlingen in het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs, niet voor gebruik thuis door ouders en hun kinderen. Als huiswerk zijn Slimme Teksten alleen effectief als ze eerst besproken worden op school. Van iedere Slimme Tekst is er maar één versie, zonder aanduiding van niveau, leeftijd, groep of dergelijke. De leerkracht bepaalt zelf of een tekst bruikbaar is in zijn of haar groep.
2 Vrijwel elke Slimme Tekst heeft opdrachten en/of vragen. De antwoorden op de vragen staan in het antwoordenboekje. Extra opdrachten en andere handige dingen staan in het document ‘Slim Doe Meer’.
3 De meeste Slimme Teksten zijn dubbelzijdig A4. Sommige doen het alleen goed op A3, dat staat dan in de bestandsnaam. Slimme Teksten worden in pdf-formaat aangeleverd.
4 Op Slimme Teksten zit auteursrecht. Het is niet de bedoeling de teksten te veranderen, in te korten of op een andere manier te bewerken. Het staat de leerkracht wel vrij de opdrachten en/of vragen wel of niet te gebruiken of er zelf andere opdrachten aan te verbinden. Het opnieuw verspreiden van Slimme Teksten op bijvoorbeeld Facebook (ook in groepen) of de website van school is een nieuwe openbaarmaking en is een schending van het auteursrecht en is niet toegestaan, tenzij er door SlimmeTeksten toestemming is verleend. Het is wel goed als Slimme Teksten gedeeld worden met andere leerkrachten en groepen op de eigen school.
Hoe gebruik ik ze?
1 Slimme Teksten hebben mijns inziens het meeste effect als de hele groep zich erin verdiept. Uiteraard kun je ze inzetten voor groepjes ‘pluskinderen’, maar Slimme Teksten (hoe hoog het niveau soms ook is) zijn echt geschikt voor de hele groep. Of een tekst ook geschikt is voor jóuw specifieke groep, bepaal je zelf. Ook bij gebruik in aparte groepjes (zoals dus plussers e.d.) is instructie nodig.
2 Het verdient aanbeveling de tekst eerst gezamenlijk te lezen (de leerkracht bereidt zich voor door de tekst al eerder te lezen). Al naar gelang de gewoonte binnen je jaargroep kan dat voorlezen zijn of lezen met leesbeurten of in duo’s. Bespreek in ieder geval na de eerste keer lezen de tekst.
3 De leerkracht bepaalt zelf hoe de groep dan verder gaat met de tekst. Mijn eigen ervaring is dat een coöperatieve structuur (groepjes, duo’s, etc.) het beste werkt bij de verwerking van een Slimme Tekst. Maar de ene tekst is de andere niet en de ene leerkracht is de andere niet.
Er zijn veel wegen die naar Rome leiden. En welk ‘Rome’ bedoelen we? Wil je strategieën en structuren behandelen of kies je voor de close reading-benadering? Vandaar dat de leerkracht de vrijheid heeft te bepalen hoe Slimme Teksten worden ingezet. Bovenstaande zijn vuistregels die ik zelf in mijn groep toepas en die goed werken.
Opdrachten van anderen
De leerkracht die een Slimme Tekst gebruikt, staat het vrij er zelf opdrachten bij te maken. Ik verzorg ook opdrachten en in sommige gevallen vragen, maar daar kan je groep misschien niet mee uit de voeten. Het kan ook zijn dat je thema of project op een punt is dat een andere opdracht gewenst is.
Dat is allemaal geen probleem, zolang het bij je eigen school blijft. Echter, in fora worden (goed bedoelde) opdrachten verspreid die gekoppeld zijn aan een Slimme Tekst van mij. Dat heb ik liever niet. De tekst zélf nog een keer openbaar maken schendt mijn auteursrecht en is niet toegestaan. Je eigen opdrachten verspreiden en naar de tekst verwijzen kan ik niet verhinderen, maar ik vind het geen goed idee. Het wekt de indruk dat ik er achter sta en dat is niet in alle gevallen zo.
Voor de duidelijkheid: vrijwel elke Slimme Tekst bevat vragen en/of opdrachten en die staan in dezelfde pdf als de tekst. Is dat anders, dan zeg ik dat erbij. Andere opdrachten, uit welke bron dan ook, zijn niet door mij gemaakt en worden niet door mij ondersteund. Ik ben ook niet verantwoordelijk voor fouten die erin zitten.
De leerkracht heeft de vrijheid de tekst (die intact moet blijven, dat weer wel) in te zetten op de manier die hem of haar goeddunkt. Andere opdrachten dan de bijgevoegde opdrachten zijn oké voor de eigen groep of school, maar verspreid ze a.u.b. niet.
Online werken met Slimme Teksten
Online werken (bijvoorbeeld tijdens een lockdown) mag door elke school zelf worden ingevuld. Slimme Teksten (zie hierboven) zijn geschreven om met alle kinderen van je groep ‘live’ mee te werken. Voor thuiswerken heb ik alleen wat suggesties:
-werk in twee sessies, kort op elkaar (twee achtereenvolgende dagen bijvoorbeeld);
-lees in ieder geval de tekst één keer voor, als dat mogelijk is. Stel eerst een ‘luistervraag’ die je naderhand bespreekt;
-een lang groepsgesprek zal moeilijk zijn, praat kort over de tekst. Bedenk daar een paar vragen voor;
-de tweede keer kunnen de kinderen ook zelf de tekst lezen. Om daar zeker van te zijn, kun je kinderen aan elkaar koppelen om samen te lezen (in breakout rooms bijvoorbeeld, al is dat wel een heel gedoe…);
-je kunt de tweede keer ook zelf nogmaals voorlezen, nu met een andere ‘luistervraag’;
-verbind aan iedere sessie een haalbare opdracht voor thuis, die ingeleverd kan worden (bijvoorbeeld een foto);
-deze opdrachten kunnen de opdrachten zijn die erbij staan, al dan niet vereenvoudigd. Je kunt ook zelf opdrachten verzinnen;
-na de lockdown kun je op school kort terugkomen op de teksten.